Agnieszka Gierz: Czy w ostatnim czasie zauważyłaś, że coraz częściej zgłaszają się do Ciebie osoby mające problemy z szeroko rozumianym lękiem?
Amanda Staniszewska-Celer: Tak, w ostatnim czasie jest wyjątkowo dużo pacjentów z zaburzeniami lękowymi. Tak naprawdę przedział wiekowy jest bardzo szeroki, często są to dzieci od 12. roku życia, ale także osoby dorosłe do 60. roku życia. Do najpowszechniejszych kłopotów lękowych należą: napady paniki, fobie, obezwładniający stres, uporczywe myśli, chęć ucieczki pojawiająca się w trudnej sytuacji. Często zdarza się również rozpoznanie w postaci zaburzeń depresyjno- lękowych, czyli obniżony nastrój z nasilonym lękiem.
Skąd Twoim zdaniem ten wzrost zaburzeń lękowych?
Poniekąd może być to efekt pandemii, tymczasowego zamknięcia, które przeżyliśmy wiosną, tego że odzwyczailiśmy się przebywać wśród tłumów ludzi. Teraz, kiedy życie wraca „do normy”, okazuje się, że powrót jest dla nas trudny.
Kolejny aspekt to taki, że koniec wakacji wiąże się z końcem lata, z perspektywą nadejścia jesieni. Dla wielu z nas wrzesień to początek wyzwań, zaczyna się szkoła, dochodzą nam nowe obowiązki. Czasem sama myśl, ile rzeczy nas czeka i z czym musimy się zmierzyć, zaczyna nas przerażać. Tym bardziej, że obecna rzeczywistość to nadal nie jest ta rzeczywistość, którą znamy.
Czego najczęściej się obawiamy?
Często w przypadku fobii obawiamy się tłumów ludzi, ich reakcji na nas, tego że np. zemdlejemy, że nikt nam nie pomoże. Ale także obawiamy się, że nie sprostamy obowiązkom, że nie będziemy „dość dobrzy”- to określenie pojawia się bardzo często.
Jeśli chodzi o najmłodszych pacjentów - dzieci i młodzież, czego dotyczą ich lęki?
Powrotu do szkoły, oceny rówieśników, tego, że nie sprostają oczekiwaniom rodziców, które są bardzo w ich przekonaniu wyolbrzymione.
Kiedy lęk to naturalna reakcja organizmu, a kiedy staje się zaburzeniem, chorobą?
Często kiedy pacjenci przychodzą na pierwszą wizytę mówią: „nie chcę odczuwać lęku, to dla mnie najważniejsze”. Jest to niemożliwe do osiągnięcia. Lęk jest nam potrzebny jako emocja adaptacyjna, by móc w razie zagrożenia się ochronić.
Lęk jest bardzo ważną emocją. Objawy lęku interpretujemy często na wyrost – mamy katastroficzne wizje, martwimy się o nasze zdrowie, obowiązki, bezpieczeństwo.
Lęk skutecznie obniża jakość naszego życia i pracy. Niesie zagrożenia, ale daje nam również korzyści, ponieważ kiedy jest w normalnym nasileniu po prostu nas chroni przed realnym niebezpieczeństwem.
Kiedy nie jesteśmy w stanie przestać się zamartwiać, czujemy, że nad tym nie panujemy, kiedy czujemy, że myśli wymykają się nam spod kontroli i nie możemy nad nimi zapanować, kiedy mamy napady paniki i czujemy, że zaraz zwariujemy, kiedy zaczynamy unikać sytuacji, które do tej pory nie sprawiały nam problemu - wtedy może się okazać, że poziom lęku wzrósł tak bardzo, że warto sięgnąć po pomoc. Widzimy to wtedy bardzo wyraźnie- nasze codziennie funkcjonowanie jest znacznie utrudnione przez nasilony lęk. Osoby z lękiem często wkładają bardzo dużo energii, by ten lęk opanować, są bardzo skupione na tym, by otoczenie nie zauważyło objawów lęku.
To chyba błędne koło…
Skutkuje to tym, ze całą energię wkładamy w walkę z lękiem oraz w ukrywanie go. Martwimy się, próbujemy z nim walczyć. W efekcie końcowym, jeśli nam nie wychodzi, to próbujemy go chociaż ukryć przed innymi. To niestety powoduje zaniedbanie innych, codziennych obowiązków, a co najważniejsze skutkuje jeszcze mocniejszym nasileniem lęku, co znacznie nas osłabia.
Jeśli widzimy, że dużo w naszym życiu jest sytuacji, które budzą nasz lęk, to jakie działania podjąć? Co zrobić, by lęk nie przejął nad nami kontroli?
Dobrze zadać sobie pytanie w jakich sytuacjach pojawia się lęk? Co ja wtedy myślałam? Jakie pojawiły się emocje? Co jeszcze się wtedy działo? Dobrze by było złapać te myśli, które się wtedy pojawiły. One powinny być pierwszym krokiem do rozważania: co to o mnie mówi? Jakie to ma dla mnie znaczenie?
Lęk daje ogromny dyskomfort. Warto pamiętać, że to nasze postrzeganie danej sprawy może czynić ją lękorodną. To jest klucz - to my sami nadajemy znaczenie sytuacji. To nasza subiektywna ocena. Wtedy należy sprawdzić, skąd się to wzięło.
Jakie polecasz proste metody radzenia sobie z lękiem?
Przede wszystkim spróbować siebie zrozumieć, skąd się ten lęk u mnie wziął. Walka z lękiem nie jest spektakularna - nie będzie fajerwerków. My się na lęk po prostu wystawiamy. „Po prostu”- łatwo powiedzieć. Ale rzeczywiście tak jest. Na terapii opracowujemy sobie, jakie sytuacje lękowe nas przerażają, następnie je stopniujemy od najmniejszego do największego poziomu nasilenia. I po przygotowaniu próbujemy eksperymentować. Wówczas przychodzą pozytywne efekty, lęk się cofa i naprawdę bardzo często słyszę jak pacjenci mówią: „no jak ja mogłam się czegoś takiego bać”. Lęk zniekształca i wyolbrzymia sytuacje, stąd kiedy ustępuje, wydaje nam się, że to co czuliśmy, było irracjonalne.
Kolejny aspekt to spróbować skoncentrować się na wyregulowaniu oddechu.
I coś, czego pewnie przy napadach lękowych się nie spodziewamy: higiena snu. Sen jest bardzo ważny. W momencie, kiedy chodzimy niewyspani, przemęczeni, bardzo łatwo o obniżenie nastroju i nasilony lęk. Nasz organizm nie ma sił, by się wtedy bronić.
Pod hasłem: higiena snu sporo się kryje… Jakie najczęściej popełniamy błędy, które szkodzą zdrowemu, dobremu jakościowo wysypianiu się?
Przede wszystkim używamy za dużo urządzeń, które emanują światłem niebieskim. Postarajmy się godzinę przed snem nie korzystać z telefonu, telewizora czy komputera. Dobrze by było, by łóżko było przestrzenią do relaksu i snu. Niestety często w nim także pracujemy, czytamy, jemy - to jeden z największych błędów. Warto także pamiętać, by po przebudzeniu w nocy nie sprawdzać godziny na telefonie ani nie włączać telewizora, to powoduje, że się rozbudzamy, a poprzez światło niebieskie nasz mózg odbiera sygnał, że jest juz dzień i pora wstawać.
Dziękuję za rozmowę!
Amanda Staniszewska- Celer- psycholog i psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, doktorantka na Uniwersytecie SWPS we Wrocławiu. Na co dzień pracuje z pacjentami w gabinecie we Wrocławiu oraz w Kaliszu, a także prowadzi terapię online.
Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczo-Behawioralnej. Swoją prace regularnie poddaje superwizji. Aktualnie pracuje również na uczelni wyższej, gdzie zajmuje się badaniem wpływu społecznego, z czego pisze pracę doktorską. Prowadzi na Instagramie profil swiat_psychologa
fot. pixabay, Amanda Staniszewska-Celer
Napisz komentarz
Komentarze