Noc Muzeów 2023. Jakie miejsca w Kaliszu będą dostępne dla zwiedzających?

Polecam Zakład Karny, który nieprzerwalnie pełnił swą rolę od 1846 do 2015 roku. Jest to zespół budowlany w stylu neoromańskim, wpisany do rejestru zabytków, wzniesiony w 1844 według projektu Henryka Marconiego i Franciszka Tournelle’a. Dzieje kaliskiego więzienia, związane są z dwiema osobami: hrabią Fryderykiem Skarbkiem oraz architektem włoskiego pochodzenia, Henrykiem Marconim. Pierwszy to jedna z ciekawszych postaci w historii Polski pierwszej połowy XIX wieku. Ojciec chrzestny Fryderyka Chopina, pisarz, uznany ekonomista i historyk, polityk oraz działacz na polu szpitalnictwa, zakładów dobroczynnych i więzień. Fryderyk Skarbek pracując w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych przeprowadził reformę systemu więziennictwa na ziemiach Królestwa Polskiego. Jako pierwszy też wprowadził próby resocjalizacji więźniów oraz nowatorską wówczas zasadę oddzielenia więźniów karnych od więźniów śledczych. Dzięki jego staraniom w latach 30. i 40. XIX wieku powstało pięć nowych i jak na tamte czasy nowoczesnych zakładów karnych. Były to więzienia w Kaliszu, Siedlcach, Płocku, Sieradzu oraz cieszący się ponurą sławą, nieistniejący „Pawiak” w Warszawie. Warto też wspomnieć o wydarzeniach z 1 listopada 1905 roku, kiedy to mieszkańcy Kalisza wyłamali bramy więzienia, uwalniając znajdujących się tam więźniów politycznych. Z miejscem tym związany jest tragiczny los Wojciecha Jabłkowskiego, kaliskiego bojowca PPS, skazanego w listopadzie 1906 roku wyrokiem sądu doraźnego na śmierć przez rozstrzelanie. Wyrok ten wykonano na dziedzińcu więzienia, tutaj też ciało Wojciecha Jabłkowskiego zostało pochowane. Najciemniejszą kartę historii stanowi jednak czas II wojny światowej, kiedy to zabudowania przy ulicy Łódzkiej służyły hitlerowskiemu okupantowi do eksterminacji narodu polskiego. W czasie okupacji kaliskie więzienie, przez które przewinęło się około 15 tysięcy ludzi, często było pierwszym przystankiem na drodze do obozu koncentracyjnego. Tutaj też od września 1942 r. hitlerowcy wykonywali wyroki śmierci. Na dziedzińcu więzienia 4 października 1957 r. o godzinie 19:56 wykonano wyrok śmierci na Stanisławie Grzesiu skazanym przez Sąd Wojewódzki w Poznaniu – Ośrodek Zamiejscowy w Kaliszu za napad na milicjanta (4 grudnia 1956) oraz zamordowanie 4 osób, w tym kobiety ciężarnej, w tzw. sprawie pleszewskiej (napad rabunkowy na konwój pieniędzy w Fabianowie koło Pleszewa, 10 stycznia 1957). W 1961 r. młody reżyser Stanisław Bareja nakręcił film "Dotknięcie nocy" inspirowany historią napadu na konwój z pieniędzmi. Był to drugi film w dorobku reżyseria S.Barei, a pierwszym krajowym kryminałem nakręconym w Polsce. Niektóre motywy z filmu pojawiły się później w takich obrazach jak "Gangsterzy i filantropi", "Zbrodniarz i panna" i "Przepraszam, czy tu biją?".